Romain Rolland
Johann Wolfgang Goethe: „Pisząc i czytając wiele książek sami stajemy się książką”.
W tekstach różnych autorów nie odnajduję ich głosów, ale obraz samego siebie. W ich czcionkach odczytuję nie to, co oni mają do powiedzenia, lecz to, co sam mam ochotę oznajmić. Porwany słowami, nie mogę wyzwolić się spod ich uroku, i cytuję, cytuję bez końca. Odkrywam w nich własne myśli wyrażone o niebo lepiej, niż gdybym uczynił to swoim głosem. Nigdy nie pochłaniam bezmyślnie książki – raczej śledzę ją po to, aby się rozszyfrować bądź przeanalizować swoje postępowanie. Tekst „odbija się w mózgu jak przekaz telegrafu na taśmie papieru”, podsyca życiodajne płomienie, jest „pożarem przenoszącym się z lasu do lasu”. Ale sam ogień nie wystarczy. Słońce rozdziera powłokę chmur, a potem ją szczelnie zamyka; pola zalane światłem nikną znów w odwiecznym cieniu. I trzeba naprawdę wysiłku, aby natrafić na szparę w obłokach, przerwać je i ujrzeć jasność. Niejeden gubi ją po drodze, niewielu ma niestrudzoną cierpliwość.
Rolą pisarza jest odnalezienie kanwy, na której rozwijać on będzie poetycki wątek. Musi on doznawać całej pełni uczucia, tego uczucia, które pragnie przekazać swoim czytelnikom. Powinien być poetą, dla którego nagrodą jest odczytanie tekstu przez odbiorców, są one po to stworzone. Artysta nie należy już do siebie, jest niewolnikiem idei, ściga ją i się z nią jednoczy, nie porzuca, dopóki jej nie posiądzie. Pisarz kontemplujący świat i usiłujący przeniknąć go myślą, nie może poddawać się biernie fali, nie może być nieświadomy, musi mieć oczy otwarte. Nic bowiem nie jest w życiu artysty tak trudne, jak samo życie, jak torowanie sobie ścieżki w tym wrogim, brutalnym świecie. Rolland podkreśla, że w życiu i sztuce nie chodzi o to, aby wyeliminować własne Ja, ale o to, by „wydobyć z niego głębokie człowieczeństwo, wspólne innym Ja”. W tym sensie sztuka jest rodzajem komunii, można się nią przełamać jak chlebem żywota. (więcej…)
Andrzej Osiński - rozważania o sztuce i istnieniu 