Stawka o Grahama Greene’a (I)

Graham Greene

Zemsta, na równi z nagrodą, jest tylko ludzką rozrywką.

***

Życie jest serią skomplikowanych posunięć taktycznych o niepojętym przeznaczeniu, tak skomplikowanych, jak ustawienie rzymskich kohort; zachodzi zazwyczaj pośpiesznie, z nie posłanego łóżka bądź znad zapełnionego brudem zlewu. Życie nie pozwala na myślenie o strategii bardziej rozległej i konkretnej.

***

Wbrew panującym przypuszczeniom, nałóg można utracić równie łatwo, jak traci się cnotę, ważąc się zaledwie na jeden krok od ustalonej linii postępowania.

***

Henri Cartier Bresson, —

Świat trwa w poruszeniu, bacząc na idee przepływające wartkim nurtem. A mimo to istnieje zawsze miejsce, wciśnięte klinem pomiędzy dwie wieczności; ziemia będąca solą w oku i ustawicznie pustoszona, gdzie świat nie kroczy wcale naprzód, a idee pozostają niezmienne, potykając się o nieugiętą pobożność.

Paul Claudel: „Historia jest jak msza, w której toku Bóg odwraca się od czasu i powiada >Dominus vobiscum<”.

***

Nasz wiek utracił wszelką niewinność. Nie ma jej tutaj; ażeby ją odnaleźć należałoby cofnąć się do drobnych śliniących ust i bezzębnych dziąseł, ssących łagodnie mleko matki, a może jeszcze głębiej. Niewinnością jest smutny krzyk narodzin; przyjście człowieka na ten świat.

George Bernanos: „Dziecięctwo jest solą ziemi. O ile zatraci smak, świat będzie jedną zgnilizną i gangreną”.

***

Henri Cartier Bresson, —

Nazbyt często pozwalam opanować się pragnieniu samounicestwienia, przekonaniu o wyższości niebytu. Wiem, czym to może się skończyć, ale ów koniec mnie nie przeraża, w każdym razie jawi się znacznie prostszy niźli samo życie.

Claudel: „Jestem z tych, którzy rozumieją, że można spędzić wieczność na kontemplowaniu linii prostej”.

***

Spowiedź to akt, który ktoś spełnia, bądź nie spełnia w absolutnej samotności.

***

Nie jestem stworzony do pokoju; może zresztą za słabo weń wierzę. Zbyt wiotko i niezdecydowanie otwieram się na niebo, gdyż wokół mnie chichocze najczystsze piekło: szydercza pogoń za pieniądzem, wrzaski rodzących i konających, niepewność jutra.

Nasz ograniczony intelekt gotów jest przystać tylko na to, co może pojąć, wydedukować, umiejętnie pochwycić. Nie jest skłonny dać wiary temu, czego osobno nie doświadczył. Niebo jest dlań dźwiękiem chronicznie pustym.

***

Henri Cartier Bresson, —

Współczesne biura otulone w imponujące gmachy ze szkła, olśniewające posadzkami z wypolerowanego marmuru, obwarowane posągami w niszach, które pragną dorównać katolickim świętym. Sama rozległość miejsca sprawia, iż wszelki awans zdaje się nierealny. Ażeby wznieść się ponad parter, należałoby raczej wcielić się w którąś z tych rzeźb, beznamiętnie śledzących przychodzące i wychodzące istoty. Zaludniają one bezmierne hale, w których rozlega się dźwięk dzwonków oraz łagodne murmurando pecetów. Sponad spowitych powagą segregatorów nie unosi się oczu, jak tylko po to, by ocenić ile szans pozostało bezimiennemu sąsiadowi.

Karl Kraus: „Nigdy nie śpię popołudniu. Chyba, że rano musiałem coś załatwić w austriackim urzędzie”.

***

Współczesna cywilizacja z godną podziwu niefrasobliwością, przyjmuje za pewnik doskonałość i nieskazitelność maszyny, gdy przecież żadna z maszyn nie jest doskonała. „W każdym złączeniu, nicie, śrubce tkwi utajony grzech pierworodny” (Graham Greene).

***

Henri Cartier Bresson, —

Zamknięty w swoim pokoju, stałem się dobrowolnym więźniem czasu. Gwałtowniej reaguję na drobne fakty z życia, docierające spod mych drzwi. Celebruję je jak nagi galernik zabawiający się rzecznym szumem, albo tulący do piersi liść, przywiany ongiś poprzez kraty.

***

Jakże często sami przygotowujemy sobie zgubę!

***

Człowiek w pocie czoła wynajduje sobie szyfr, którym zmierza okpić los, a los posługuje się nim według sobie tylko znanych prawideł.

***

Henri Cartier Bresson, —

Na ulicach, w sklepach i autobusach, spotykamy tak wiele twarzy, których widok przywodzi nam na myśl grzech pierworodny, a tak mało takich, co noszą znamię niewinności.

***

Nikt z nas nie ma prawa zapominać o nikim, za wyjątkiem siebie samego.

***

Ludzie rozgrywają życie według swoich pokrętnych systemów, czasem tracąc wszystko, czasem wygrywając od niechcenia, rzadko zaś rozbijając bank. Przypominają w tym mędrców, którzy za pomocą rozumu usiłują wyjaśnić odwieczne misterium bytu.

Jeszcze bardziej zdumiewające jest to, że chociaż czyjś system rzeczywiście działa, przynosząc jemu ewidentne zyski, inny zaś nie, ludzie nigdy nie tracą wiary we własne obliczenia. Nikt nie porzucił swoich planów, które prowadzą do permanentnych strat, nikt nie usiłuje naśladować zwycięskiego przykładu.

***

Diabeł miał rację. Wszystko jest kwestią kapitału.

***

Henri Cartier Bresson, —

Kobiety potrafią zgnębić nas swoim milczeniem. Milczenia nie można powtórzyć, ani perfidnie go odparować, jak to się czyni z byle słowem. Milczenie przerasta zwykłą miarę.

Karl Kraus: „Kobiety, z którymi rozmawia się najmniej, są najlepsze”.

***

Człowiek przyzwyczaja się do majątku znacznie łatwiej, aniżeli do ubóstwa. Może dlatego, że jak mniemał Rousseau – człowiek przyszedł na świat bogatym, a tylko później zubożał.

***

Kobiety wertują tak wiele pism ilustrowanych, że do perfekcji opanowały wszelkie formuły dialogu i rozstania.

Karl Kraus: „Genialna zdolność kobiety – zapominać, jest czymś innym niż talent damy – nie przypominać sobie”.

***

Henri Cartier Bresson, —

Powierzchowna i politycznie poprawna uprzejmość doprowadza nierzadko do zguby. Prawdziwa uprzejmość wyraża się dbałością o innych.

***

Starość jest okresem wielkiego zapomnienia.

Claudel: „Stary dąb na wiosnę: nieśmiertelność znów odziewa go jakby zielonym światłem”.

***

Henri Cartier Bresson, —

Ludzie nie przepadają za rzeczywistością, i dopóki im tego nie narzuci wiek, unikają jak mogą zdrowego rozsądku.

***

Tylko umierający są wolni od ambicji, a i oni prawdopodobnie mają ambicję, aby żyć dalej.

Inna rzecz, że większość z nas skrzętnie ukrywa ambicje. Zwłaszcza te bezgraniczne.

***

Nieskończoność nie jest sama w sobie godną rywalką dla kobiet, za to kiedy ich mężczyzna wybiera opcję pozostania na niższej posadzie zamiast awansowania stopień wyżej, odbierają to jako osobistą zniewagę.

Karl Kraus: „Prawa kobiet – to obowiązki mężczyzn”.

© Andrzej Osiński

Zdjęcia z Internetu