Sedno sprawy

Arshile Gorky, —

Oczywiście, ludzie jeszcze nie konają z głodu; można ich od tego uchronić zbożem, kaszą i ziemniakami, a samo niedożywienie jest dla bogaczy znacznie bezpieczniejsze, aniżeli śmierć głodowa.

Graham Greene: „Nasz lud nie umiera, on więdnie”.

***

W przeciwieństwie do Sodomy i Gomory, Kościół wydaje od czasu do czasu jednego sprawiedliwego, i dlatego nie zostanie zniszczony tak, jak one.

***

„Noc” (1961)

Człowiek bezustannie obraca się wyłącznie w kręgu dwóch tematów: miłości i śmierci.

Komedianci

Emil Nolde: Grupa ludzi

Graham Greene: „Opisywałem to, co widziałem: nie podejmowałem żadnych działań – a nawet opinia jest poniekąd działaniem”.

Pragniemy mieć nieco spokoju, chcemy dystansu wobec spraw, które wciągają nas nieustannie. Pragniemy odetchnąć z dala od zgiełku, nie słyszeć wołań o pomoc, odrzucić głosy dręczonych przez świat. Chcemy zachować obojętność, chłodną obecność, postawę biernej obserwacji, nie zdając sobie sprawy, iż zapieramy się w ten sposób własnego sumienia, że zabijamy Boga w nas. Pozostając niezaangażowani, umywamy dłonie nieuniknionym gestem Piłata.

***

Emil Nolde: Grupa z dziećmi

Współczesność została odarta z baśniowości i nic jak feniks nie odradza się już z popiołów.

George Byron: „Oto epoka wynalazków świeżych / Do zabijania ciał, zbawiania dusz, / Które z intencją najlepszą się szerzy”.

***

Miłość bez intuicji jest martwa.

***

Jak mało naprawdę się liczymy z tym, jak szybko, zwinnie i bezimiennie przychodzi śmierć.

***

Chociaż mój rozum pragnie stanu śmierci, boję się samego jej aktu.

Trąd

Robert Frank: Pogrzeb

Dante Alighieri: „Nie umarłem, lecz życia nic we mnie już nie zostało”.

Cierpienie jest czymś, czego w potrzebie nigdy nie zabraknie.

***

Bóg pragnie odbierać swoją cześć, a ludzkość skłania się ku temu, aby Mu ją okazywać, ale tylko w wyłącznie określonych porach, tak jak „sobotnie wieczory przeznacza się w podmiejskich dzielnicach na miłość” (G. Greene).

***

Robert Frank, —

Kiedy człowiek nie posiada już nic, z czego mógłby się szczycić, szuka powodów do dumy w swoich duchowych problemach.

***

Moje rozpoznanie świata jest ewidentnie powierzchowne, ale może wszystkim wyszłoby na dobre, gdybyśmy byli jeszcze bardziej powierzchowni. Wówczas można by uniknąć prawdziwej szkody.

***

Twarz człowieka uwidacznia jego najbardziej charakterystyczne cechy, podobnie jak negatyw daje pojęcie o fotografii.

Trzeci człowiek

René Magritte: Dola człowieka

Nigdy nie wiadomo, z której strony spadnie na człowieka cios.

***

Nigdy nie możemy przyzwyczaić się do tego, jak niewiele znaczymy dla innych, jak istotnie mniej niźli oni dla nas.

***

Akta naszego życia rzadko są w zupełności kompletne. Żadna ze spraw nie jest naprawdę zamknięta, nawet po wielu latach, kiedy już nikt z uczestników zdarzeń nie żyje.

***

Człowiek nie ulega zmianie tylko dlatego, że posiadamy o nim większą wiedzę. To jest ciągle ten sam człowiek.

***

René Magritte: Szklany klucz

„Zło jest jak Piotruś Pan” (G. Greene) – niesie ze sobą obraz przerażająco wiecznej młodości.

***

W dzisiejszych czasach nikt nie myśli o drugim człowieku w kategoriach istoty Bożej. Rządy zajmują się narodami, proletariatem oraz masą, wobec których żywią jakieś swoje plany.

Stawka o Grahama Greene’a (II)

„Zet i dwa zera” (1985)

Współczesna prasa nawet nie sili się na zadawanie pytań – wystarczy, iż popatrzy rozmówcy na usta i już zna właściwe odpowiedzi, będzie wiedziała jak je do tych ust starannie dopasować. A oni nie zaprotestują, gdyż dobrze wiedzą, że lepiej jest, aby pisano o nich cokolwiek, niż nie wspomniano żadnym słowem.

***

Wierność nie jest równoznaczna z pamięcią. Można być wiernym i się zapomnieć, lecz można także pamiętać i być niewiernym aż do bólu.

***

„Zet i dwa zera” (1985)

Poeta jest indywidualnością, barwnym ptakiem pragnącym uciec od ogółu. Musi dokładnie ujrzeć wszystko, a sam pozostać niezauważonym, gdyż jeśli ludzie go spostrzegą, przestanie mówić pełną piersią a zacznie parodiować życie, przybierać pozy i natręctwa, i niczego się już z niego nie wydobędzie.

Nasz człowiek na tym świecie

August Sander, —

Człowiek, który usiłuje żyć niepostrzeżenie, staje się bez wątpienia podejrzany.

Graham Greene: „Nie mogę wierzyć w nic mniej jasno określonego, niż człowiek”.

***

Prawda działa jak środek uspokajający.

***

Akt rozpusty i akt śmierci są identyczne w tym, iż ani jednego ani drugiego nie da się zafałszować, jak to ma miejsce w przypadku uczuć.

***

Nikt z nas nie ma większych widoków na życie, po cóż więc troszczyć się o przyszłość?

***

August Sander, —

Kiedy świat zaczyna gorszyć się z przyczyn innych aniżeli dotychczasowe, z pewnością zagraża mu wielkie niebezpieczeństwo.

***

Nigdy nie przestaje mnie dziwić fakt, że schodząc z oczu innym ludziom, nie przestaję dla nich nadal istnieć.

***

Mamy we krwi mnóstwo miejsc i krajów, ale tylko jedną osobę. I o ileż szczęśliwszy byłby świat, gdybyśmy byli wierni właśnie jej, a nie tym wszystkim miejscom i krajom!

Ludzie przy pracy

Henri Cartier Bresson, —

Honoriusz Balzak: „Biura są wielką fabryką przeciętności, koniecznej rządom, aby utrzymać feudalizm pieniądza, na którym opiera się teraźniejsza umowa społeczna. Zatrute ciepło, wydzielające się w ludzkich skupiskach, nie należy do najbłahszych przyczyn postępującego wciąż karlenia umysłów, gdyż mózg, który produkuje najwięcej azotu, po dłuższym czasie inne oczadza”.

Urzędnik ministerialny wizytuje pośpiesznie swoje mieszkanie dwa, trzy razy w tygodniu, a całym jego światem jest ministerstwo: ów posągowy, bezduszny gmach z szachownicą skomplikowanych pięter i paranoicznie długimi przejściami, jak na okręcie bądź w szaletach, gdzie z rzadka siąpi ciepła woda, a mydło pełznie na łańcuchu.

Henri Cartier Bresson, —

Brak klimatyzacji sprawia, iż większość pomieszczeń wypełnia zaduch rodem z kajuty przylegającej do kotłowni, za to okna na korytarzach stoją otworem, aby urzędujący mogli zaznać powiewu świeżości. Wiatr wdziera się przez nie ze świstem do wewnątrz, unosząc akta i wystawiając mięśnie spoczywających przy biurkach na reumatyczny przeciąg. Rozwiewa notorycznie stężały ukrop, którego uporczywość pozwalałaby się raczej spodziewać ludzi kimających na hamakach, i zażywających inhalacji pod niedyskretnym włosiem koca.

Na próżno! Gońcy bez końca roznoszą pisma i urzędowe cyrografy, serwując je ustawicznie i przejrzyście, jak zupę w przytułku dla ubogich.

Życie innych ludzi

August Sander, —

Była kobietą tego typu, co uważa, iż każdą krzywdę i udrękę można przeciwważyć czymś nieprzeciętnym do jedzenia.

***

Nie można było się z niej śmiać; musiało się ją wytrzymać tak długo, jak była obecna, i zapomnieć o niej tak prędko, kiedy znikała z pola widzenia, zdławić o niej myśl, zepchnąć ją w nicość i nie wskrzeszać.

***

Listy potrafią nieźle kłamać, lecz kiedy już utrwalą jakieś kłamstwo, zostają jako dowód obciążający i oskarżają bez wątpienia silniej, aniżeli słowo mówione.

***

Najprostszym sposobem na uzyskanie pomocy bliźnich jest absolutne poddanie, śmiałe odsłonięcie poniesionych ran i bezwarunkowe przyjęcie ręki.

***

August Sander, —

Miłość to zobowiązania, to bezustanne wikłanie się w życie, tak więc odwiązałem się od życia, i odwiązałem od miłości, z jakimś bezlitosnym zapamiętaniem, w jaki wycofująca się armia wroga przecina druty, rabuje domy, wysadza w przestrzeń wszystkie mosty.

Stawka o Grahama Greene’a (I)

Graham Greene

Zemsta, na równi z nagrodą, jest tylko ludzką rozrywką.

***

Życie jest serią skomplikowanych posunięć taktycznych o niepojętym przeznaczeniu, tak skomplikowanych, jak ustawienie rzymskich kohort; zachodzi zazwyczaj pośpiesznie, z nie posłanego łóżka bądź znad zapełnionego brudem zlewu. Życie nie pozwala na myślenie o strategii bardziej rozległej i konkretnej.

***

Wbrew panującym przypuszczeniom, nałóg można utracić równie łatwo, jak traci się cnotę, ważąc się zaledwie na jeden krok od ustalonej linii postępowania.

***

Henri Cartier Bresson, —

Świat trwa w poruszeniu, bacząc na idee przepływające wartkim nurtem. A mimo to istnieje zawsze miejsce, wciśnięte klinem pomiędzy dwie wieczności; ziemia będąca solą w oku i ustawicznie pustoszona, gdzie świat nie kroczy wcale naprzód, a idee pozostają niezmienne, potykając się o nieugiętą pobożność.

Paul Claudel: „Historia jest jak msza, w której toku Bóg odwraca się od czasu i powiada >Dominus vobiscum<”.