Renée Fleming celebruje Straussa

Renée Fleming (okładka płyty)

Cztery ostatnie pieśni orkiestrowe Ryszarda Straussa – traktat o tycjanowskiej maestrii, klasycystycznym modusie i światłocieniowej retoryce ewokującej tajemne płótna florenckich manierystów; symptom nieposkromionej weny niepokornego mędrca o jasnych myślach i podniosłym czole, którego majestatyczną drogę harmonijny los usłał był wonnymi różami; przejmujące świadectwo człowieczego zmierzchu dogasającego w bezkresie wszechmocnej natury; intymna konfesja starca kontemplującego bieg cywilizacji i dotykającego spraw ostatecznych.

Nie potrafię przywołać chwili, kiedy uwodzicielski opus rozlewający się kantyleną uprzędzioną w bieli i złocie; o kolorycie rzewnym, kojącym i wysublimowanym, spowijającym melancholijne strofy muślinową bryzą majowej aury, urzekł i owładnął był do głębi moje błądzące istnienie. Dość wyjawić, iż w testamencie autora Heleny egipskiej znajduję transparentną spowiedź dziecięcia wieku, tren na odejście świata wartości skruszonych butnie wojenną barbarią, przedsmak misterium magnum drżącego wzniosłym przeczuciem Boga; rezonans nietzscheańskiej Prajedni, skąd wyłaniają się nasze jaźnie i dokąd zmierzamy udręczeni ciężarem bytowania.

William Morris: Ginewra

Pogrążenie się w tym wyszukanym i sugestywnym wyznaniu piewcy Kawalera srebrnej róży, stanowi muzyczną komunię tożsamą z transcendentnym doświadczeniem religijnym, opatrującym ciało ukojeniem i odprężeniem. W jej niepojętym procesie odsłania się niepisana w słowach radość, tudzież metafizyczny dreszcz o proweniencji ponadzmysłowej i pozamaterialnej, a „dusza, upojona tą chwilą szczęśliwą, / Czarodziejskich uroków złoty wątek plecie. / Czuje się ptakiem, kwiatem, światłem, wodą żywą, / Chwyta z niebem ją niegdyś łączące ogniwo / I do Boga w milczeniu powraca jak dziecię” (Leconte de Lisle).

Patricia Petibon

Amoureuses (okładka płyty)

Barbarina i Zuzanna, Ifigenia i Giunia, Królowa Nocy i Armida –niewiasty z krwi i kości; wdzięczne bogdanki wstrząśnięte kwieciem sensualnego afektu, niewinne dusze obdarowane tchnieniem Amora i udręczone w hojnej miłości własnej, zdesperowane heroiny zatracone w strapieniu i nie skąpiące toksyny nienawiści. „Amoureuses” przedkłada olśniewający konterfekt tych zawikłanych istot, jakich natrętne skazy i niedościgłe przymioty jawią się w gruncie rzeczy wielorakimi aspektami osobnej postaci.

Anhelliczna Barberina o krystalicznej nienaganności, perfidna i egotyczna Królowa Nocy, oddana władzy i żądzy pomsty, charyzmatyczna Armida rozpłomieniona lodem indyferencji i oszalała, namiętna Zaide, kreują teatrum światłocieniowych kontrastów, niuansów i pasji, żądających tyleż stratosferycznej eksplikacji, co wokalnej omnipotencji, zdolnej ujarzmić antagonistyczne emocje i diametralne stany ducha.

Alfons Mucha: Lato

Aby owionąć bezbrzeżne spektrum brzasków i zmierzchów kobiecego wnętrza, Patricia Petibon – eteryczna bogini o prerafaelickiej urodzie i secesyjnie giętkiej fizys, a także kruchej psyche świtezianki szemrzącej w trzcinach – waży się na ekstremalne ekspresje i chropowatą jaskrawość, celebruje zmysłową, barokową feerię, dopuszcza deliryczną, szarpiącą ekscytację.

„Nie pragnę estetycznej homogeniczności czy nienaturalnego piękna – zdradza – Jeśli tekst wymaga pewnej szorstkości, wówczas adekwatnie kształtuję wokal”. Ambiwalentne figury Haydna, Mozarta i Glucka dają asumpt wirtuozowskim konotacjom i konfiguracjom o nieprzejrzanej palecie odcieni: od teatralnych hybryd (Il mondo della luna) i komediowego buffo (Lo speziale), poprzez sofistyczne konfuzje i agitacje serca (L’anima del filosofo, L’isola disabitata), po ekscentryczne konfesje o proweniencji hamletycznej (Armida, Lucio Silla).

Gustaw Mahler: Treny na śmierć dzieci

Stanisław Wyspiański: Hermes

Treny na śmierć dzieci Gustawa Mahlera (niem. Kindertotenlieder) do słów Fryderyka Rückerta to jeden z najbardziej wstrząsających utworów w dziejach pieśni klasycznej. Ale czy może istnieć większe nieszczęście, aniżeli śmierć dziecka, zdająca się urągać losowi i porządkowi wszechświata?

O tym, że ból ten przeżywa każdy człowiek jednakowo intensywnie i dogłębnie, bez względu na szerokość geograficzną, rasę, wiek, religię, okres historii czy środowisko kulturalne, w jakim żyje, świadczą nie tylko wzruszające ustępy z Biblii czy przypowieści buddyjskie, ale chociażby bliskie naszemu sercu Treny Jana Kochanowskiego, czy nie mniej bolesne wiersze o Ance – jedynej córce Władysława Broniewskiego. W nurcie tym mieści się również twórczość niemal nieznanego szerzej w Polsce wiecznego niemieckiego poety doby romantyzmu, Fryderyka Rückerta (1788-1866), którego osobistą rozpacz i tragedię, dzięki geniuszowi Mahlera, poznają i przeżywają na nowo kolejne pokolenia melomanów.

I.

Friedrich Rückert

Mianem Kindertodtenlieder, Rückert określił cykl 428 wierszy, które napisał dotknięty do głębi śmiercią dwójki swoich najmłodszych dzieci na przełomie 1833 i 1834 roku. Trzyipółletnia Luise i pięcioletni Ernst padli ofiarą szkarlatyny, odchodząc z tego świata w odstępie zaledwie dwóch tygodni. Powstałe strofy różnią się pomiędzy sobą długością wersów (od 4 do 30), rytmiką oraz różnorodnością środków wyrazu, których skala jest odbiciem uczuć oszalałego z bólu i rozpaczy ojca:

„A teraz słońce wzejdzie świecąc tak jasno,
Jak gdyby w nocy nie wydarzyło się żadne nieszczęście!
Nieszczęście dotknęło tylko mnie,
A słońce – ono świeci dla wszystkich!”

– pisze Rückert w skardze zatytułowanej „Nun will die Sonn’ so hell aufgeh’n”, otwierającej później Mahlerowski cykl pieśni.